طبقه بندی بلوم در حوزه یادگیری چیست؟

در اواسط دهه 1950 بنیامین بلوم برای یادگیری، سه حوزه ی "اندیشیدن"(شناختی)، "نگرش"(عاطفی)، "فعالیت های بدنی"(روانی-حرکتی) را در نظر گرفت و در کتاب خود منتشر نمود. هریک از این طبقات دارای سلسه مراتبی در زمینه ی یادگیری است و هریک از سطوح بالاتر یادگیری به نحوه ی اجرای سطوح ماقبل خود وابسته می باشد. بدین ترتیب با ادامه ی این روش دانش آموزان در یادگیری موفق خواهند شد. اگر معلمی تصمیم دارد که از روش یادگیری طبقه بندی بلوم استفاده کند باید از افعال طراحی شده برای هرسطح، استفاده نموده و موضوعات درسی را که در آن سطح خاص از یادگیرنده انتظار دست یابی به آن می رود، عنوان کند. هم چنین اگر معلمی دانش آموزان خود و سطح استعداد آن ها و روش های یادگیری را به خوبی بشناسد، می تواند موضوعاتی را انتخاب کند که هریک از اعضای کلاس قادر به درک آن باشند.

اگر معلم به جای این که انتقال دهنده ی علم و دانش باشد به عنوان یک تسهیل کننده عمل نماید، می تواند با استفاده از این طرح، این کار سخت را انجام دهد. هم چنین شما به عنوان یک معلم باید به خاطر داشته باشید که نمی توانید تمام این طبقات را در مورد یک درس بیان کنید. از دیدگاه عملی، باید عناوینی را برای آموزش انتخاب کنید و بین دروس تقسیم نموده، برای هر درس موضوع مربوطه را یادداشت، و برنامه ی آموزشی خود را طراحی نمایید. اگر متوجه شدید که یک یا چند طبقه را فراموش کرده اید، باید مجددا در این مورد بیندیشید و دروس مربوطه را تکرار نمایید.

حوزه ی شناختی: بخش دانش

بلوم برای حوزه شناختی شش بخش فرعی در نظر گرفته است. سه بخش اول از شش بخش جز مراحل یادگیری عینی می باشد. اولین بخش حوزه شناختی، بخش دانش است. این بخش برای دانش آموزان فرصتی را فراهم می کند تا بازخوانی و بازشناسی ساده ای از عناوین به دست آورند. افعال خاصی که شامل این بخش می شوند عبارتند از: فهرست تهیه کردن، شناختن، تعیین کردن، تشخیص دادن، رقابت کردن، بیان کردن، برچسب زدن، توضیح دادن و نام بردن.

اگر معلم بخواهد موضوعی را در این بخش یاداشت نماید از جملاتی مانند جمله ی زیر استفاده می کند:

"در پایان درس امروز، هر دانش آموز سیزده منطقه ی اصلی را فهرست بندی نموده و در مورد شرایط محیطی و آب و هوای آن توضیح دهد." در بیش تر مواقع این روش شیوه ی ساده ای برای یادگیری می باشد. در این مرحله یادگیرنده اطلاعات وسیعی جمع آوری نموده که می تواند بعدا از آن در بهبود موضوعاتی که پیرامون آن حقایقی را جمع آوری کرده است مورد استفاده قرار دهد.

حوزه ی شناختی: بخش فهمیدن

دومین بخش از حوزه ی شناختی بخش ادراک می باشد. این مرحله اولین بخش از فهمیدن است. گرچه درک بسیار جزیی از موضوع ارائه شده می باشد. در حالی که اولین بخش معمولا جز به یاد سپاری حقایق ارائه شده نمی باشد و این مسئله به درک اولیه ی از موضوع نیاز دارد. افعالی که موضوع مورد نظر را به طور مناسبی بیان می کنند عبارتند از: تفسیر کردن، تعبیر کردن، با مثال بیان کردن، تکرار کردن، توصیف کردن، بازنویسی کردن، خلاصه کردن، تشخیص دادن، فهمیدن، بیان کردن، تعمیم دادن و ترجمه کردن.

برای بیان موضوع مورد نظر در این بخش از جملاتی نظیر جمله ی زیر می توان استفاده کرد:

"در پایان درس امروز، دانش آموزان نگرش های متفاوت میهن پرستان آمریکایی را در انقلاب آمریکا و هم فکران انگلیسی آن دوره بیان خواهند نمود."

حوزه ی شناختی: بخش کاربرد

وقتی دانش آموز بتواند از مطالبی که یاد گرفته به خوبی استفاده نماید در واقع به مرحله ی به کار بستن که بخشی از یادگیری می باشد، دست یافته است. در این مرحله دانش آموزان با به کار گیری افکار انتزاعی مشکلات خود را حل می کنند. آن ها می توانند به اندیشه های کلی براساس اطلاعاتی که حفظ نموده و به آن معنا بخشیده، دست یابند. بعضی از افعال مانند افعال زیر حوزه شناختی را معرفی میکنند:

استفاده کردن، عادت کردن، کشف کردن، جمع آوری کردن، تعریف کردن، ارزیابی کردن، با نمودار نشان دادن، حل کردن، حساب کردن، مشخص کردن.

در این بخش یک موضوع می تواند به این صورت بیان گردد: "در پایان درس امروز دانش آموزان می توانند وضعیت زاویه های مساوی و روبه رو در متوازی الاضلاع را با اندازه گیری اضلاع سقف خانه که به صورت متوازی الاضلاع است حل کنند.

حوزه ی شناختی: بخش تحلیل

هدف این بخش این است که یادگیرنده تمام اطلاعاتی را که از انواع مقوله های کاربردی یا بخش های متفاوت بدست آورده مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بدین معنا که مطالب گردآوری شده روان تر و قابل درک تر بیان گردد. در این بخش قسمت های پیچیده و اساسی از علم و دانش را می توان به قسمت های ساده تر تقسیم نمود.

در این بخش از افعالی مانند افعال زیر استفاده می شود:

انتخاب کردن، فرق گذاشتن، تعیین کردن، تشخیص دادن، جدا کردن، تجزیه کردن، دسته بندی کردن، مقایسه کردن، طبقه بندی کردن، تحلیل کردن

یک موضوع در این بخش می تواند به این صورت بیان گردد: " در پایان درس کلاس، دانش آموزان می توانند هریک از جملات را به بخش های جداگانه ای تقسیم کنند."

حوزه ی شناختی: بخش ترکیب

در این بخش دانش آموزان می توانند اجزای تجزیه شده را در کنار هم قرار دهند و جمله ی جدیدی بسازند. افعالی که برای نوشتن موضوعات در این بخش مورد استفاده قرار می گیرند عبارتند از: طراحی کردن، جمع آوری کردن، ترکیب کردن، مخلوط کردن، ابداع کردن، گسترش دادن، ادغام کردن، سازمان دهی کردن. در این بخش دانش آموزان با گذراندن مراحل قبلی به سطحی از درک و فهم رسیده اند که می توانند اطلاعات جزئی را مشخص و بیان کنند و مورد استفاده قرار دهند و هم چنین آن ها را با هم ادغام کرده و مطالب تازه ای خلق نمایند.

حوزه ی شناختی: بخش ارزش یابی

در این بخش از دانش آموزان خواسته می شود که تمام اطلاعات فراگرفته را یک جا به ذهن بسپارند و به بررسی و قضاوت پیرامون اطلاعات گردآوری شده بپردازند. افعالی که در این مرحله استفاده می شود: توجیه کردن، انتقاد کردن، تصمیم گرفتن، ارزیابی کردن، قضاوت کردن، تفسیر کردن. در این بخش نیاز است که دانش آموز اطلاعات وسیعی را جمع آوری نموده و و پیرامون آن به بحث و گفت و گو پرداخته و در نهایت به درک آن نایل گردند.

حوزه ی عاطفی

موضوعات مربوط به این حوزه معمولا پیرامون نگرش ها و عواطف دانش آموزان می باشد. به اعتقاد بعضی از اشخاص این حوزه در سطح گسترده ای به مکان های مذهبی و خانواده نیز انتقال یافته است. برای یک معلم بسیار سخت است که میزان نگرش و احساسات دانش آموزانش را بسنجد. برای این که این حوزه در مدرسه مفید واقع شود باید فرصت های قابل دست یابی برای دانش آموزان فراهم گردد. حوزه عاطفی شامل پنج بخش است که عبارتند از: بخش دریافت، بخش واکنش، بخش ارزش گذاری، بخش سازمان دهی، بخش سنجش شخصیت پذیری توسط مجموعه ای از ارزش ها. هریک از این بخش ها با میزان درون سازی یک ارزش، نگرش یا احساس خاص مطرح شده از سوی دانش آموز در ارتباط است.

حوزه ی روانی-حرکتی

آخرین حوزه مطرح شده بلوم حوزه روانی-حرکتی است. این حوزه به پرورش حرکات کلی بدن، آموزش موسیقی، هنر و انواع آموزش های حرفه ای از قبیل کشاوری و تجارت مربوط می شود. چهار بخش از یادگیری برای این حوزه تعیین شده است که عبارتند از: حرکات بنیادی(کنترل کم از سوی دیگران)، حرکات کلی(حرکات ضروری)، حرکات معمولی( انواع کنترل و بداهه گویی ها)، حرکات خلاق(حرکات انحصاری یک دانش آموز). برای این حوزه نیز سلسه مراتبی وجود دارد و دانش آموزان قبل از گذراندن سطوح اول و دوم قادر به گذراندن سطوح دیگر نمی باشند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری